W Polsce sztuczne unasienianie matek pszczelich ma długą tradycję i cieszy się dużym zainteresowaniem. W latach 70. XX wieku Zakład Pszczelnictwa SGGW, Centralna Stacja Hodowli Zwierząt oraz ISK w Puławach rozpoczęły organizację kursów inseminacji matek pszczelich. Szkolenia te przeznaczone były dla hodowców, aby mogli samodzielnie wykonywać zabieg sztucznego unasieniania. Po pewnym czasie kursy te zostały wznowione i cieszą się dużą popularnością wśród pszczelarzy, którzy pragną podnieść swoje umiejętności.
Podstawy inseminacji matek pszczelich
Inseminacja matek pszczelich to proces, który zaczyna się od zrozumienia podstaw selekcji. Selekcja to dobór osobników do dalszej reprodukcji, który może odbywać się naturalnie lub sztucznie. W warunkach naturalnych przetrwanie gatunku zapewniają cechy takie jak agresja i rojliwość, które pozwalały pszczołom chronić się przed zagrożeniami. Jednak obecnie, ze względu na ukształtowanie terenu oraz napszczelenie, sztuczne unasienianie jest często jedyną metodą kontroli doboru.
Jak zostać Inseminatorem?
Aby zostać inseminatorem matek pszczelich, należy ukończyć kurs inseminacji i zdać egzamin. Kursy trwają zazwyczaj od 3 do 4 dni i obejmują zarówno zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne. Kursanci uczą się na sprzęcie organizatora, który zapewnia również matki i trutnie do ćwiczeń. Po zakończeniu kursu i zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym otrzymuje się uprawnienia inseminatora.
Technika inseminacji
- Pobranie nasienia od trutni:
- Wynicowanie trutnia (ewersja) polega na częściowym i pełnym wynicowaniu aparatu kopulacyjnego trutnia.
- Nasienie pobiera się od dojrzałych trutni (14 dni i więcej), unikając kontaktu z ciałem trutnia lub dłonią inseminatora, aby nie doszło do zakażenia.
- Inseminacja matki pszczelej:
- Matki inseminuje się między 7 a 10 dniem ich życia, usypiając je dwutlenkiem węgla.
- Matkę umieszcza się w tulejce głową w dół, a odwłok „rozpina” za pomocą haczyka brzusznego i haczyka żądłowego.
- Po „rozpięciu” matki, igłę inseminacyjną wprowadza się do komory żądłowej na głębokość 0,5–1 mm, a następnie wprowadza nasienie.
Przygotowanie do inseminacji
- Przygotowanie trutni:
- Cykl rozwojowy trutnia trwa 24 dni, do tego 14 dni na dojrzewanie płciowe oraz kilka dni marginesu.
- Planowanie wychowu strony ojcowskiej jest kluczowe.
- Przygotowanie matek:
- Matki powinny być dobrze odżywiane i regularnie czyszczone przez robotnice.
- Można je przygotować w ulikach weselnych lub Queen Bankach, w zależności od skali inseminacji.
- Opieka po zabiegu:
- Matki powinny być masowane przez pszczoły w temperaturze 25°C, aby nasienie przeszło do zbiornika nasiennego.
Wartość biologiczna matek i trutni
Wartość biologiczna matek i trutni zależy od warunków ich wychowu, ilości i jakości mleczka, którym są karmione, oraz warunków termicznych i wilgotnościowych. Kondycja matki i trutni wpływa na skuteczność inseminacji i jakość przyszłych pokoleń pszczół.
Higiena i dezynfekcja
Podczas inseminacji ważna jest higiena i prawidłowe odkażenie sprzętu. Zakażenie matki podczas zabiegu może prowadzić do jej śmierci. Początkującym inseminatorom zaleca się częstszą zmianę igły inseminacyjnej i wymianę płynu w strzykawce.
Podsumowanie
Inseminacja matek pszczelich to skomplikowany proces, wymagający odpowiedniego przygotowania i sprzętu. Kursy inseminacji oferują niezbędną wiedzę teoretyczną i praktyczną, umożliwiając zdobycie umiejętności potrzebnych do skutecznego przeprowadzania zabiegu. Dzięki temu pszczelarze mogą kontrolować dobór genetyczny i poprawiać jakość swoich hodowli.