Co daje ślub cywilny? – prawa i obowiązki małżonków

Co to jest ślub cywilny i czym się różni od ślubu kościelnego?

Ślub cywilny to formalny związek dwojga ludzi potwierdzony przed urzędnikiem stanu cywilnego. Akt zawarcia małżeństwa zostaje wpisany do rejestru stanu cywilnego, co nadaje mu pełną moc prawną. W odróżnieniu od ślubu kościelnego, który ma charakter religijny i nie zawsze pociąga za sobą skutki prawne (chyba że jest to ślub konkordatowy), ślub cywilny zawsze wiąże się z konsekwencjami w świetle prawa.

Ślub cywilny można zawrzeć w urzędzie stanu cywilnego, ale również w innym miejscu — na przykład w plenerze, jeśli para uzyska zgodę kierownika USC. To forma małżeństwa wybierana często przez osoby o różnych światopoglądach, wyznań lub po prostu ceniące sobie formalny charakter aktu, bez odniesień religijnych.

Jakie dokumenty są potrzebne do ślubu cywilnego?

Przygotowanie do ślubu cywilnego zaczyna się od wizyty w urzędzie stanu cywilnego. Aby móc zawrzeć ślub, przyszli małżonkowie muszą złożyć odpowiednie dokumenty:

• dowody osobiste lub paszporty,
• skrócone odpisy aktów urodzenia,
• oświadczenia o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa,
• w przypadku rozwodników – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie,
• w przypadku wdowców – odpis aktu zgonu małżonka.

Po złożeniu wymaganych dokumentów i dopełnieniu formalności, ustalany jest termin ślubu – zwykle z zachowaniem minimum 30 dni od zgłoszenia.

Jakie prawa zyskuje się po ślubie cywilnym?

Ślub cywilny niesie za sobą wiele konsekwencji prawnych. Przede wszystkim małżonkowie zyskują prawa wynikające z obowiązującego w Polsce Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Najważniejsze prawa to:

• wspólność majątkowa: o ile nie podpisano intercyzy, z dniem ślubu majątek nabywany jest wspólnie,
• dziedziczenie ustawowe: w przypadku śmierci jednego z małżonków, drugi dziedziczy po nim z mocy prawa,
• wspólne rozliczanie się z podatków: małżonkowie mogą złożyć wspólne zeznanie podatkowe, co często bywa korzystne finansowo,
• prawo do informacji medycznych: współmałżonek ma prawo do pełnych informacji o stanie zdrowia partnera,
• ubezpieczenie zdrowotne: możliwość objęcia współmałżonka ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli jedno z nich jest nieubezpieczone,
• prawo do zasiłków i rent: np. renta rodzinna dla wdowy/wdowca, zasiłek pogrzebowy,
• prawo do kontaktów z dziećmi drugiego małżonka: np. przy przysposobieniu.

Jakie obowiązki wynikają z zawarcia ślubu cywilnego?

W małżeństwie nie tylko zyskuje się konkretne prawa – para nabywa również obowiązki wobec siebie i wobec potencjalnych dzieci. Kodeks rodzinny i opiekuńczy jasno formułuje zasady funkcjonowania małżeństwa.

Najważniejsze obowiązki małżonków to:

• wierność małżeńska – prawo i moralność nakazują partnerom lojalność wobec siebie,
• wzajemna pomoc i wsparcie – obowiązek dbania o interesy drugiej osoby, wspólne podejmowanie decyzji,
• współdziałanie dla dobra rodziny – wspólne troszczenie się o dzieci, jeśli takie się pojawią,
• obowiązek alimentacyjny – po rozwodzie jedna ze stron może być zobowiązana do płacenia alimentów drugiej stronie, jeśli ta znajdzie się w trudnej sytuacji finansowej,
• wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego – choć prawo nie mówi, kto ma gotować czy sprzątać, zakłada się, że partnerzy dzielą obowiązki domowe sprawiedliwie,
• szacunek i zaufanie – podstawy każdej relacji, szczególnie regulowanej prawnie.

Czy po ślubie cywilnym zmienia się nazwisko?

Zmiana nazwiska po ślubie nie jest obowiązkowa — to całkowicie indywidualna decyzja każdego z małżonków. Najczęstsze opcje to:

• przyjęcie nazwiska męża przez żonę,
• zachowanie nazwisk panieńskich i kawalerskich,
• przyjęcie nazwiska dwuczłonowego (połączenie nazwisk),
• w wyjątkowych sytuacjach – mąż przyjmuje nazwisko żony.

Decyzję o nazwisku podejmuje się jeszcze przed ślubem, podczas wizyty w USC. Wybraną formę wpisuje się do aktu małżeństwa.

Czy można zawrzeć ślub cywilny z obcokrajowcem?

Tak, w Polsce możliwe jest zawarcie związku małżeńskiego z osobą nieposiadającą polskiego obywatelstwa. W takiej sytuacji konieczne jest jednak spełnienie kilku dodatkowych wymagań:

• obcokrajowiec musi przedstawić dokument potwierdzający, że zgodnie z prawem swojego kraju może zawrzeć związek małżeński,
• potrzebne mogą być tłumaczenia przysięgłe dokumentów,
• często wymagane są dodatkowe zaświadczenia z urzędu imigracyjnego lub ambasady.

Zawarcie takiego małżeństwa może z czasem ułatwić proces uzyskania karty pobytu lub obywatelstwa, jednak sam ślub nie daje automatycznie takich uprawnień.

Co daje ślub cywilny w świetle prawa podatkowego?

Małżonkowie mają możliwość wspólnego rozliczania się z podatków. To rozwiązanie często pozwala na obniżenie łącznego zobowiązania podatkowego pary. Warunkiem jest pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy i posiadanie wspólności majątkowej.

Wspólne rozliczenie może być korzystne na przykład wtedy, gdy jedna osoba zarabia znacznie więcej, a druga nie zarabia wcale lub osiąga niewielkie dochody. Para rozlicza się wówczas na podstawie średniej – co może skutkować niższym progiem podatkowym.

Jak wygląda rozwód po ślubie cywilnym?

Rozwód możliwy jest wyłącznie w przypadku małżeństw cywilnych lub konkordatowych. Oznacza całkowite rozwiązanie małżeństwa przez sąd. Konieczne jest udowodnienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

W toku rozwodu sąd rozstrzyga również kwestie takie jak:

• podział opieki nad dziećmi,
• alimenty,
• podział majątku,
• ewentualne winy za rozpad małżeństwa.

Rozwód kończy również obowiązki małżeńskie takie jak wierność i wspólne prowadzenie gospodarstwa, ale nie zawsze kończy obowiązek alimentacyjny.

Dlaczego pary decydują się wyłącznie na ślub cywilny?

Coraz więcej par decyduje się tylko na ślub cywilny z wielu powodów. Najczęściej wymieniane są:

• różnice wyznaniowe lub światopoglądowe,
• brak potrzeby sakramentalnego charakteru związku,
• chęć prostoty i formalności,
• brak związku emocjonalnego z instytucją kościoła.

Dla wielu osób legalizacja związku w oczach prawa jest wystarczająca. Ślub cywilny daje bowiem wszystkie podstawowe prawa i obowiązki małżeństwa, bez dodatkowych aspektów religijnych czy ceremonii kościelnych.